Onvoorwaardelijk van je kind houden is één ding, maar je kind(eren) onvoorwaardelijk opvoeden, is heel wat anders! Onvoorwaardelijk ouderschap legt namelijk de nadruk op het houden van je kind om wie hij is en niet om wat hij doet. Volgens de visie van het onvoorwaardelijk ouderschap is het dus belangrijk je kind te laten voelen dat je van hem houdt, ongeacht hoe je kind zich gedraagt. Straffen en belonen om ‘gewenst’ gedrag te stimuleren, past daar niet bij! Zo stelt dr. Alfie Kohn, de grondlegger van onvoorwaardelijk ouderschap. Hij ziet het gedrag van kinderen dan ook veel meer als een reflectie van onderliggende emoties. Vooral jonge kinderen zijn nog niet in staat om gevoelens verbaal te uiten en reageren dan in gedrag. Door als ouder direct consequenties te verbinden aan bepaald gedrag, ga je voorbij aan onderliggende emoties als angst en onzekerheid. Dit komt de relatie tussen ouder en kind niet ten goede.

Uitgangspunten van onvoorwaardelijk ouderschap

Laat je voorwaarden varen…
Onbewust stellen we veel voorwaarden aan kinderen. De zin ‘als je je bordje leeg uit, krijg je een toetje’ zal de meeste ouders niet onbekend in de oren klinken! Of wat dacht je van het negeren van negatief gedrag van je kind? Ook dat wordt binnen de visie van onvoorwaardelijk ouderschap gezien als een voorwaarde. De onderliggende boodschap is immers ‘als je gewenst gedrag vertoont, krijg je aandacht’. Ditzelfde geldt voor het belonen van positief gedrag, hoe subtiel ook! Met een complimentje als ‘wat ben je lief aan het spelen’, maak je ook de koppeling tussen gewenst gedrag en aandacht. Dr. Kohn stelt dat je daarmee als ouderliefde tot een ‘verhandelbaar goed’ maakt. Het is er niet vanzelfsprekend, maar moet ‘verdiend’ worden door gedrag dat de ouder pleziert of indruk maakt. 

Samenwerken in plaats van straffen en belonen
In plaats van als ouder steeds ‘goed’ gedrag proberen af te dwingen bij je kind, door te straffen en belonen, stelt de visie van onvoorwaardelijk ouderschap dat je als ouder veel beter kunt insteken op een goede relatie, van waaruit je kunt samenwerken met je kind. Immers; straffen en belonen werken goed tot je kind niet meer ‘bang’ of afhankelijk van je is. Want dan heb je als ouders niets meer in handen om het gedrag van je kind te beïnvloeden en is de relatie beschadigd. Bovendien heeft je kind dan geleerd dat degene met macht bepaalt hoe dingen gaan. Zou het niet beter zijn om je kind, in plaats van ze te leren gehoorzamen, te laten oefen met sociaal gedrag? Conflicten oplossen, rekening houden met de ander, het verwoorden van de eigen gevoelens? Stuk voor stuk vaardigheden die ze als ‘gezonde’ volwassene straks veel harder nodig hebben!

Intrinsieke motivatie
Een laatste uitgangspunt van onvoorwaardelijk ouderschap is het geloof in de waarde van intrinsieke motivatie van kinderen. Intrinsieke motivatie betekent uit zichzelf iets willen doen. Door als ouders bepaald gedrag te willen beïnvloeden middels straffen en belonen (ook in de vorm van complimentjes of aandacht), voeg je eigenlijk een externe bron van motivatie toe.

Onderzoek heeft aangetoond dat de persoonlijke motivatie van kinderen direct vermindert, wanneer er ook een bron van externe motivatie is. Wanneer de externe bron wegvalt, is de kans groot dat ook het gewenste gedrag verdwijnt. Daarnaast is uit onderzoek gebleken dat een vorm van beloning, bijvoorbeeld een complimentje, kinderen motiveert om meer ‘beloning’ te willen krijgen, wat ten koste gaat van de echte interesse in hetgeen ze doen. Bovendien is gebleken dat complimenten het zelfvertrouwen van kinderen ondermijnt. Echt zelfvertrouwen betekent dat kinderen, zelfs als ze iets fout doen, weten dat ze een goed mens zijn. Hoe meer we kinderen prijzen om hun gedrag, hoe minder dat het geval is, aldus dr. Kohn.

Onvoorwaardelijk ouderschap in de praktijk
Onvoorwaardelijk ouderschap is meer een visie dan een concreet uitgewerkte opvoedmethode. Toch zijn er wel een aantal concrete handvaten uit de visie af te leiden voor in de praktijk van alledag:

Praten in plaats van een time-out
Kohn stelt dat een kind dat voor straf op de trap zit, echt niet gaat nadenken over zijn ‘stoute’ gedrag en de gevolgen daarvan voor de ander. Het zal vooral bezig zijn met zichzelf, hetgeen hem is aangedaan en hoe boos het zich voelt. Deze strategie lost op lange termijn dus niets op. Je kind leert er niet van en je werkt niet aan de relatie met je kind als het op het strafstoeltje zit. Beter is het om met je kind te praten om erachter te komen wat er achter het negatieve gedrag zit, zijn of haar emoties serieus te nemen en samen naar een oplossing te zoeken. Daarmee leer je je kind zijn of haar eigen emoties en gedrag beter te begrijpen en gepaste oplossingen te bedenken. 

Kinderen begrijpen meer dan je denkt
Wellicht wekken de uitgangspunten van onvoorwaardelijk ouderschap de indruk dat deze visie impliceert dat je geen grenzen kunt stellen aan je kind. Dat is niet het geval! Volgens de visie van onvoorwaardelijk ouderschap kun je wel degelijk grenzen stellen en zullen kinderen deze ook accepteren, mits je je kind erbij betrekt. Wanneer iets écht moet, geef je kind dan de ruimte om mee te denken over het ‘hoe’. Daarmee geef je je kind een stukje autonomie, controle terug. Volgens dr. Kohn ontstaat daarmee ook een vicieuze cirkel; hoe minder je als ouder krampachtig vasthoudt aan gehoorzaamheid en hoe meer je je kinderen met vertrouwen en respect behandelt, hoe eerder zij geneigd zijn je ‘het voordeel van de twijfel te geven’ als je een keertje zegt dat iets echt moet. Daarbij is het wel belangrijk dat je op een voor je kind begrijpelijk niveau uitlegt waarom iets moet!

Neem je grenzen en eisen onder de loep
De visie van onvoorwaardelijk ouderschap stelt dat veel grenzen of nee’s van ouders voortkomen uit een bepaald automatisme, terwijl het vaak niet per se hoeft te gaan om iets wat echt niet zou kunnen of mogen. Daarom is het belangrijk om je als ouder niet te strikt op te stellen en jezelf in elke situatie af te vragen waarom iets eigenlijk niet zou mogen of kunnen. Wanneer je daarbij ook in overweging neemt wat de achterliggende reden van je kind is om een bepaald gedrag te vertonen, zul je naar alle waarschijnlijkheid geneigd zijn om milder te reageren. Ditzelfde geldt ook voor de eisen die je aan je kind stelt. Zijn deze wel reëel en wat ligt eraan ten grondslag? Is dat gemakzucht, overbezorgdheid en past het eigenlijk wel bij de leeftijd van je kind? Zo kun je je afvragen of het redelijk is om van een 4-jarige te verwachten in een restaurant stil aan tafel te blijven zitten, of van een 10-jarige dat ze haar kamer opruimt. Want waarom zou de énige plek in de wereld die van jouw dochter is, aan jouw standaard moeten voldoen?